آیه 74 سوره آل عمران

يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ (74)

يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ‌: مختص مى‌فرمايد به رحمت واسعه خود، كه نبوت يا اسلام يا قرآن است، مَنْ يَشاءُ: هر كه را خواهد، و عالم است به آنكه استحقاق و قابليت افاضه اين رحمت را دارد، وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ‌: و خداى تعالى صاحب فضل عظيم است بر مؤمنان، به مرتبه‌اى كه كسى احصاء نتوان نمايد.

اولى، حمل آيه است بر عموم، يعنى خداى تعالى تخصيص مى‌دهد به لطف و مهربانى خود، يا به فضل و جود و احسان خود، يا به عطاى نبوت و نزول كتاب و دين و وحى، هر كس را بخواهد و قابل و احق به آن بداند در علم و حكمت خود؛ و خداى تعالى صاحب فضل و احسان و انعام عظيم است. كثرت عطاى او، نقصان در خزائن او نمى‌رساند.

تبصره: در آيات شريفه دلالاتى است: 1- معجزه باهره پيغمبر ما مى‌باشد، چه اخبار از سرائر قلوب يهود، و اطلاع از آن به غير است؛ و خبر مطابق با مخبر در خارج ثابت باشد. پس نبوت آن حضرت قطعى الثبوت خواهد بود. 2- دفع مكائد و حيله آنان در تزلزل و تشكيك اهل ايمان. 3- توجه لطف خاصه به مؤمنين در زيادتى ثبات يقين. 4- دين اسلام افضل اديان و اصل آنها، و نبوت آن حضرت، افضل همه انبياء است. 5- دال است بر آنكه اعطاء مقام شامخ نبوت، منوط به اراده سبحانى و حكمت و مصلحت الهى است، و به هر كه مقتضى و قابليت داشته باشد مخصوص فرمايد.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 148

يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ (74)

ترجمه‌

مخصوص ميگرداند برحمت خود آنرا كه ميخواهد و خدا صاحب فضل بزرگ است..

تفسير

بنظر حقير اشاره شده است بمختصات وجود مبارك حضرت ختمى مرتبت‌

جلد 1 صفحه 439

و شرف و فضل آنحضرت بر انبياء سلف و علو مرتبت قرآن از هر حيث بر تورية تا تو هم نشود كه قرآن مانند تورات است از لفظ مثل در آيه سابقه و آنكه پيغمبر (ص) هم مانند يكى از انبيا است از لفظ احد در آن آيه و اجمالا معلوم شود كه داراى خصايصى است كه در هيچ يك از انبياء نبوده و مظهر خلق كريم و فضل عظيم است صلى اللّه عليه و آله.

يَختَص‌ُّ بِرَحمَتِه‌ِ مَن‌ يَشاءُ وَ اللّه‌ُ ذُو الفَضل‌ِ العَظِيم‌ِ (74)

اختصاص‌ ميدهد خداوند رحمت‌ ‌خود‌ ‌را‌ بهر ‌که‌ اراده‌ و مشيّة ‌او‌ قرار گرفته‌ و خداوند صاحب‌ فضل‌ عظيم‌ ‌است‌.

رحم‌ ‌در‌ لغت‌ معاني‌ بسيار دارد: بمعني‌ خويشاوندان‌ وَ أُولُوا الأَرحام‌ِ بَعضُهُم‌ أَولي‌ بِبَعض‌ٍ انفال‌ ‌آيه‌ 76 و بمعناي‌ محل‌ تكوّن‌ ولد يُصَوِّرُكُم‌ فِي‌ الأَرحام‌ِ كَيف‌َ يَشاءُ آل‌ عمران‌ ‌آيه‌ 4، و بمعني‌ رقّت‌ قلب‌ ‌که‌ مترتب‌ شود ‌بر‌ ‌او‌ عطوفت‌ و احسان‌ و ‌در‌ مورد خداوند چون‌ محل‌ حوادث‌ نيست‌ رقّت‌ قلب‌ ‌در‌ ‌او‌ راه‌ ندارد بلكه‌ مراد احسان‌ و تفضّل‌ و عطوفت‌ و انعام‌ ‌است‌ و ‌از‌ صفات‌ فعل‌ ‌است‌ و مكرر گفته‌ايم‌ ‌که‌ افعال‌ الهي‌ تابع‌ حكم‌ و مصالح‌ نفس‌ الامريه‌ ‌است‌ ‌تا‌ مصلحت‌ نباشد ‌از‌ ‌او‌ صادر نشود و مصلحت‌ فرع‌ قابليت‌ محل‌ ‌است‌ و الّا تام‌ الفاعليّة ‌است‌ و ‌در‌ محل‌ ‌غير‌ قابل‌ افاضه‌ نميفرمايد.

]

اشاره

(آیه 74)- در این آیه برای تأکید بیشتر می‌افزاید: «خدا هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) ویژه رحمت خود می‌کند و خداوند دارای فضل عظیم است» و هیچ کس نمی‌تواند مواهب او را محدود سازد (یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ).

بنابراین، اگر فضل و موهبت الهی شامل بعضی می‌شود نه بعضی دیگر، به خاطر محدود بودن آن نیست بلکه به خاطر تفاوت شایستگیهاست.

توطئه‌های کهن!

آیات فوق که از آیات اعجاز آمیز قرآن بوده و پرده از روی اسرار یهود و دشمنان اسلام برمی‌داشت امروز هم به مسلمانان در برابر این جریان هشدار می‌دهد، زیرا در عصر ما نیز وسایل تبلیغاتی دشمن که از مجهزترین وسایل تبلیغاتی جهان است در این جهت به کار گرفته شده که عقاید اسلامی را در افکار

ج1، ص297

مسلمین مخصوصا نسل جوان ویران سازند آنها در این راه از هر وسیله و هر کس در لباسهای «دانشمند، خاورشناس، مورخ و روزنامه‌نگار و حتی بازیگران سینما و ...»

استفاده می‌کنند و این حقیقت را مکتوم نمی‌دارند که هدفشان این نیست که مسلمانان به آیین مسیح یا یهود درآیند بلکه هدف آنها ویرانی افکار و بی‌علاقه ساختن جوانان نسبت به مفاخر آیین و سنتشان است!